Vetrargeymsla plantna í pottum í álgróðurhúsi Bloomcabin | Ísland
Vetrargeymsla plantna í pottum í álgróðurhúsi Bloomcabin
Vetrargeymsla plantna sem ræktaðar eru í pottum er eitt mikilvægasta atriðið í nútímagarðyrkju á Íslandi. Íslenskt loftslag einkennist af löngum, köldum og oft dimmum vetrum, miklum vindi, mikilli loftraka og tíðum frost–þíðuhringjum. Þessar aðstæður gera plöntur í pottum sérstaklega viðkvæmar miðað við plöntur sem vaxa beint í jörðu.
Ólíkt plöntum í jarðvegi njóta plöntur í pottum ekki náttúrulegrar einangrunar frá umhverfinu. Rótarkerfið er umlukið lofti frá öllum hliðum og tapar því hita mun hraðar. Mold í pottum kólnar fljótt, getur frosið í gegn og þiðnað aftur þegar sól skín á köldum vetrardögum. Þessir endurteknu frost–þíðuferlar valda miklu álagi á rætur plantna, leiða til vatnsskorts og valda oft því að pottar springa þegar vatn í moldinni þenst út við frost.
Gæðamikill álgróðurhús Bloomcabin getur dregið verulega úr þessum áhættuþáttum. Slíkt álgróðurhús ver plöntur fyrir vindi, dregur úr hitatapi og gerir kleift að stjórna loftraka og loftræstingu. Þrátt fyrir það þarf vetrargeymsla plantna í pottum alltaf að byggjast á réttum aðferðum, jafnvel inni í gróðurhúsi.
Þessi tæknilega ítarlega grein er ætluð íslenskum garðyrkjumönnum og Bloomcabin-viðskiptavinum sem vilja nýta gróðurhús sitt allt árið um kring. Hér er farið yfir hvernig best er að framkvæma vetrargeymslu plantna í pottum, hvers vegna keramik- og terrakottapottar henta illa í íslenskt vetrarloftslag, hvers vegna plastpottar, trékassar og steyptir pottar eru mun betri kostur og hvernig mulch eða þekja ver rótarkerfið. Einnig er fjallað ítarlega um frárennsli, stærð potta, hitageymslu, staðsetningu plantna í gróðurhúsi, vetrarvökvun, loftræstingu og rakastjórnun. Hvort sem þú ert að hugsa um að kaupa gróðurhús eða átt nú þegar Bloomcabin álgróðurhús, þá veitir þessi grein traustan grunn fyrir árangursríka vetrargeymslu.
Íslenskt vetrarloftslag og áhrif þess á plöntur í pottum
Vetur á Íslandi eru yfirleitt mildir miðað við mörg norðlæg lönd, en einkennast þó af miklum raka, sterkum vindum og tíðum hitasveiflum kringum frostmark. Þessar aðstæður eru sérstaklega krefjandi fyrir plöntur í pottum, þar sem moldin blotnar auðveldlega og frýs síðan við tiltölulega lítið frost.
Í gróðurhúsi mildast þessar öfgar, en hitamunur milli dags og nætur getur samt verið umtalsverður. Því er nauðsynlegt að beita einangrun, hitageymslu og réttri staðsetningu plantna til að tryggja stöðugra umhverfi yfir veturinn.
Af hverju plöntur í pottum eru viðkvæmari en plöntur í jörðu
Plöntur sem vaxa beint í jarðvegi njóta hitaeinangrandi áhrifa jarðarinnar. Hitastig jarðvegs breytist hægt og rætur haldast betur varðar gegn skyndilegum kuldaköstum. Plöntur í pottum tapa hins vegar hita í gegnum hliðar pottsins, botninn og yfirborð moldarinnar.
Lítið magn moldar í potti þýðir að hitastig breytist hratt. Þetta getur leitt til þess að rótarkerfið frýs í gegn á einni kaldri nóttu, jafnvel inni í gróðurhúsi, ef ekki eru notaðar viðeigandi varúðarráðstafanir.
Grunnvandamálið: vatn frýs og þenst út
Flest vetrarskemmdir á pottaplöntum tengjast vatni í moldinni. Þegar vatn frýs eykst rúmmál þess og myndar mikinn þrýsting á moldina og veggi pottsins. Í jarðvegi dreifist þessi þrýstingur, en í potti beinist hann beint að ílátinu.
Of blaut mold eykur verulega hættuna á skemmdum. Þess vegna er gott frárennsli og hófleg vökvun lykilatriði í vetrargeymslu plantna.
Af hverju keramik- og terrakottapottar henta illa yfir veturinn
Keramik- og terrakottapottar eru vinsælir vegna útlits, en þeir eru afar viðkvæmir í íslensku vetrarloftslagi. Efnið er gljúpt og dregur í sig raka úr moldinni og loftinu.
Þegar þessi raki frýs inni í pottinum þenst hann út og veldur smásprungum. Endurteknir frost–þíðuhringir gera það að verkum að sprungurnar stækka þar til potturinn springur. Jafnvel glerjaðir pottar eru ekki öruggir vegna örsmárra galla í glerungnum.
Skynsamleg lausn er að nota keramikpotta eingöngu sem skrautpotta á sumrin og rækta plöntuna í frostþolnum innri potti sem er fluttur í gróðurhúsið yfir veturinn.
Plast, tré og steypa – betri efni fyrir vetrargeymslu
Plastpottar
Plastpottar draga ekki í sig vatn og hafa ákveðna sveigjanleika sem gerir þeim kleift að þola þrýsting frá frosinni mold án þess að springa. Þeir eru léttir og auðvelt er að færa þá til og raða saman í gróðurhúsi.
Trékassar og tréílát
Tré hefur náttúrulega einangrandi eiginleika og hægir á hitatapi. Stærri trékassar innihalda meira moldarmagn, sem eykur hitastöðugleika rótarkerfisins.
Steyptir pottar
Steypa hefur mikla hitageymslugetu og heldur hita lengur. Þetta dregur úr skyndilegum hitabreytingum og ver rætur plantna gegn djúpum frostum.
Stærð pottsins og hitastöðugleiki
Því stærri sem potturinn er, því meira moldarmagn og meiri hitageymsla. Litlir pottar geta frosið í gegn á stuttum tíma, en stórir pottar frjósa yfirleitt aðeins á yfirborðinu.
Að færa plöntur í stærri potta áður en vetur gengur í garð er ein áhrifaríkasta leiðin til að vernda rótarkerfið.
Mulch og yfirborðsþekja sem rótavernd
Mulch myndar einangrandi lag ofan á moldinni sem heldur lofti og dregur úr hitasveiflum. Þetta er sérstaklega mikilvægt þar sem viðkvæmustu rætur plantna liggja oft nálægt yfirborði.
Á Íslandi hentar vel að nota börk, viðartrefjar, kókostrefjar eða þurrt hálm. 5–10 cm þykkt lag veitir góða vörn.
Staðsetning potta inni í gróðurhúsi yfir veturinn
Kaldustu svæði gróðurhússins eru oft nálægt veggjum og hornum. Hlýjustu og stöðugustu aðstæðurnar eru yfirleitt nær miðju og við gólfið, sem safnar hita.
Að raða pottum saman minnkar hitatap og skapar sameiginlega hitamassa sem eykur frostvörn.
Vökvun, frárennsli og loftræsting yfir veturinn
Vökvun þarf að minnka verulega yfir veturinn, en hún má aldrei stöðvast alveg. Plöntur geta þornað jafnvel í köldu veðri, sérstaklega í sólríkum dögum.
Regluleg loftræsting er nauðsynleg til að stjórna raka og koma í veg fyrir myglu og sveppasjúkdóma í gróðurhúsinu.
